Türkiye Borsasında Devre Kesici Nedir?
İstanbul – Türkiye borsa piyasasında volatilitenin artması ve ani fiyat hareketlerinin yatırımcılar üzerinde olumsuz etkiler yaratmasının önüne geçmek amacıyla uygulanan devre kesici mekanizması, son yıllarda yatırımcıların en çok merak ettiği konulardan biri haline geldi. Peki, devre kesici nedir ve nasıl çalışır?
Devre kesici, Türkiye Borsası’nda (Borsa İstanbul) aşırı ve ani fiyat hareketlerini kontrol altına almak için kullanılan bir güvenlik mekanizmasıdır. Bu sistem, borsa endekslerinde belirli bir yüzde veya puan hareketi gerçekleştiğinde otomatik olarak devreye girer. Devre kesicinin amacı, yatırımcılara panik satışlarından kaçınmaları ve piyasalarda daha düzenli bir işlem ortamı sağlanmasıdır.
Devre Kesici Türleri
Türkiye’deki devre kesici uygulamaları genellikle şu şekildedir:
Yüzde Bazlı Devre Kesici: BIST 100 endeksi belirli bir yüzde oranında düşüş gösterdiğinde, işlem durdurulabilir veya kısıtlanabilir. Bu sistem, piyasalarda ani dalgalanmaların önüne geçilmesini hedefler.
Zaman Bazlı Devre Kesici: Belirli bir süre boyunca endeks veya piyasa belirli bir hareketlilik sergilediğinde devreye girer. Bu tür uygulamalar, piyasanın belirli bir süre boyunca sakinleşmesini sağlar.
Sistematik Devre Kesici: Piyasanın genelinde veya belirli bir sektörde görülen anormal hareketler nedeniyle uygulanan bir tür devre kesicidir. Bu mekanizma, sistematik riskleri azaltmak için devreye girer.
Devre Kesicinin Önemi
Devre kesiciler, yatırımcıların ani piyasa hareketlerinden korunmasına yardımcı olurken, piyasa düzenini korumayı da amaçlar. Özellikle ekonomik belirsizlikler veya küresel piyasalardaki dalgalanmalar sırasında, bu tür mekanizmalar piyasalarda düzeni sağlamak açısından kritik bir rol oynar.
Borsa İstanbul’un uyguladığı devre kesici mekanizması, yatırımcı güvenliğini artırmak ve piyasa istikrarını sağlamak için sürekli olarak güncellenir ve iyileştirilir. Bu uygulamalar, yatırımcıların daha sağlıklı ve güvenli bir yatırım ortamında işlem yapmalarını hedefler.
Borsa İstanbul Genelinde Devre Kesici
Borsa İstanbul’daki en büyük 100 şirketin yer aldığı BIST100 endeksinin ilk eşik olarak belirlenen 5% ve daha fazla düşmesi halinde devre kesici uygulanır. İkinci eşikte ise 7% veya daha fazla düşmesi halinde uygulanır.
Devre kesici de emirlerim gerçekleşir mi?
Kısa cevap: Hayır, hemen gerçekleşmez!
Devre kesici uygulandıktan sonraki ilk 20 dakikada hiçbir alım-satım işlemi gerçekleşmez.
Ardından gelen 5 dakikalık süreç içerisinde, hisse senedinin devre kesici uygulandığı andaki sabit fiyatı üzerinden “tek fiyat yöntemi” ile emirler toplanır.
Bundan sonra gelen 5 dakikalık süre içerisinde bu emirler eşlenerek, aralarından en çok sayıda emrin gerçekleşmesini sağlayacak “tek bir fiyat seviyesinden” gelen bütün emirler gerçekleştirilir.
20+5+5 olmak üzere toplamda 30 dakikanın ardından devre kesicinin kalkmasıyla da “sürekli fiyat yöntemi” ile BIST’te işlemler kaldığı yerden devam eder.
Hisse Özelinde Devre Kesiciler (BIST Pazarlarına Göre)
Borsa İstanbul’da bulunan hisse senetleri büyüklüklerine göre 3 farklı pazar içerisinde bulunur. Devre kesici eşiği ve süresi bu pazarlara göre değişkenlik gösterir.
Yıldız Pazar’da Bulunan Hisseler
- Devre kesici eşiği: 10%
- Emir toplama süresi: 5 dk.
- Emir eşleştirme süresi: 2 dk.
Ana Pazar’da Bulunan Hisseler
- Devre kesici eşiği: 7,5%
- Emir toplama süresi: 15 dk.
- Emir eşleştirme süresi: 2 dk.
Alt Pazar’da Bulunan Hisseler
- Devre kesici eşiği: 5%
- Emir toplama süresi: 15 dk.
- Emir eşleştirme süresi: 2 dk.
